زمانی که پلنگ‌ها در هرمزگان جان می‌دهند

کم توجهی به پرداخت خسارت روستاییان و طولانی شدن فرآیند آن و گرفتار کردن روستاییان خسارت دیده در پیچ و خم‌ها و نامه نگاری‌های اداری می‌تواند منجر به افزایش تعارض بین دامداران و روستاییان با گونه‌ای مهاجم وحشی و مضاعف شدن خسارت‌های زیست محیطی و حتی انسانی دوجانبه شود.

یکی از نمونه‌های غم‌انگیز این تعارض، ماجرای پلنگی نامگذاری شده به نام «نازَک» است که سال ۹۹ در تله کارگذاشته شده در کوه‌های بشاگرد گرفتار شد.

عباس، یکی از اهالی روستای «دهیج سندرک» میناب که در مسیر پلنگ ماده، تله فلزی گذاشته بود، همان زمان گفت: بار‌ها و بار‌ها گوسفندان من و اهالی روستا توسط حیوانات وحشی تلف شدند باید در این مورد چاره‌اندیشی می‌کردیم، به همین علت عصر دوشنبه همان روز که لاشه گوسفندانم را پیدا کردم، با پیشنهاد اهالی، تله‌ای در همان محل تلف شدن گوسفندان جاسازی کردم تا حیوان وحشی را به دام بیاندازم، نمی‌دانستم این موجود زنده شغال یا سگ وحشی، گرگ یا پلنگ است.

وی ادامه داد: صبح روز بعد زمانی که به محل رفتم دیدم یک قلاده پلنگ درون تله گرفتار شده است، خیلی ناراحت شدم، می‌خواستم آزادش کنم، ولی نمی‌توانستم نزدیک او شوم، غرش‌کنان قصد حمله را داشت، به‌سرعت دهیار روستا را در جریان قراردادم و دهیار موضوع را به محیط‌زیست اطلاع داد.

این پلنگ سه روز را در زجرآورترین وضعیت ممکن در تله ماند تا متخصصانی از استان‌های دیگر برسند و بتوانند به جای محیط زیست هرمزگان، پلنگ را بی‌هوش و رها کنند تا پیکر مجروحش به تهران منتقل شود و در نهایت چاره‌ای جز قطع دست چپ این پلنگ زیبا نماند و محکوم شد به حبس ابد در فضایی غیرطبیعی...

بعد از این اتفاق تلخ که بازتاب وسیعی نیز در رسانه‌ها داشت، مصاحبه‌های متعددی درباره لزوم پرداخت خسارت دام‌های تلف شده با هدف کاهش مقابله شخصی آن‌ها با گونه‌های ارزشمندی همچون پلنگ و خرس انجام شد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست طبیعی در این باره گفت: اگر به گونه‌ها و محصولات کشاورزی شخصی از سوی حیواناتی همچون خرس‌ها، گربه‌سانان، آهو، قوچ و میش و سایر حیوانات آسیبی وارد شود، آن شخص می‌تواند به نزدیک‌ترین واحد محیط زیست همچنین نزدیک‌ترین شعبه صندوق بیمه محصولات کشاورزی مراجعه کند.

حسن اکبری تصریح کرد: هدف از درنظر گرفتن این بیمه، کاهش آسیب به حیوانات است تا اگر کشاورزی از سوی حیوانی صدمه دید، کینه‌ای از حیات وحش به دل نگیرد و به دنبال اقدامات تلافی‌جویانه نباشد.

اما این رویکرد در هرمزگان تغییر و نتیجه عملی خاص و قابل توجهی به دنبال نداشت و هیچ گزارشی از عملکرد پرداخت خسارت به روستاییان اعلام یا منتشر نشد.

این در حالیست که پس از ماجرای نازک، اخبار حمله حیوانات وحشی به دام‌های مردم در مناطق روستایی هرمزگان، بار‌ها و بار‌ها در رسانه‌ها منتشر شد و همچنان نیز ادامه دارد.

دهیار روستای «بیورچ» در بخش گوهران شهرستان بشاگرد در این باره گفت: سالانه ۵۰ تا ۶۰ راس دام اهالی بر اثر حمله پلنگ در این روستا تلف می‌شود، اما تاکنون خسارتی به دامداران پرداخت نشده است.

سجاد رنجبر افزود: اداره‌کل محیط زیست استان در این باره قول پیگیری داده، اما با وجود مستندات ارائه شده، نتیجه عملی به دست نیامده است.

وی ادامه داد: در هر حمله پلنگ حدود ۱۰ راس دام اهالی از دست می‌رود و این درحالیست که دامداری یکی از مهم‌ترین شغل‌های اهالی این منطقه محروم محسوب می‌شود.

حسین بهادری دهیار روستای علی آباد میناب نیز درد دلی مشابهی دارد و پرداخت نشدن خسارت دامداران از محل‌های قانونی پیش بینی شده را زمینه ساز تبعات منفی می‌داند.

وی گفت: در یکی از موارد این خسارت‌ها، هشت راس دام یکی از اهالی به نام حسن زارعی در حمله حیوان وحشی تلف شد که مجموع آمار این تلفات در یک سال به ۷۰ راس هم می‌رسد.

یک فعال محیط زیست استان هرمزگان که کاهش تعارض مردم و دامداران با حیوانات وحشی را در قالب یک طرح مصوب و مردم نهاد دنبال می‌کند نیز کوتاهی در پرداخت خسارت به دامداران را خطرناک و موجب پایین آمدن اثربخشی طرح‌های کاهش تعارض دانست.

مرتضی آریانژاد توضیح داد: از سال گذشته تاکنون اقدامات آموزشی و حمایتی برای دامداران در روستا‌های ۲ شهرستان میناب و بشاگرد انجام شده تا با ارزش گونه‌هایی مانند پلنگ و خرس آشنا شوند و به‌خاطر خسارت مالی دست به اقدامات تلافی جویانه نزنند.

وی ادامه داد: در قالب این طرح برای روستاییان دارو‌ها و واکسن‌های دامی و دیگر اقلام مورد استفاده تهیه و رایگان به آن‌ها داده می‌شود.

به گفته این فعال محیط زیست، تمامی این مستندات طی چند مرحله به اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان تحویل شده است که آخرین و کامل‌ترین مرحله آن ۱۵ آبان امسال بود.

آریانژاد هشدار داد: بی‌توجهی به خسارت‌های روستاییانی که دامداری شغل و محل درآمد اصلی آن‌هاست، تقابل دامداران با حیوانات وحشی را افزایش می‌دهد که خطرات چندجانبه دارد.

معاون محیط زیست هرمزگان نیز حملات مکرر حیوانات وحشی به دام‌های روستاییان را تایید و اضافه کرد: حدود ۲ هفته قبل فقط در یک حمله حدود ۵۰ راس دام تلف و خسارت سنگینی وارد شد.

به گفته میثم قاسمی، پیگیری‌ها برای پرداخت خسارت دامداران ادامه دارد و یک پرونده با مستندات تلف شدن ۳۲ راس دام در رودان آماده ارسال به تهران است.

هرچند وی، نبود مستندات کافی در مورد برخی موارد حمله را دلیل پرداخت نشدن خسارت دامداران اعلام کرد، اما به دلایل تاخیر در پرداخت خسارت به مواردی که پرونده و مستندات کامل آن‌ها بوده است، اشاره‌ای نکرد.

این فرآیند ناکارآمد موجب شده در حالی که سایر استان‌ها خسارت‌های وارد شده به دامداران بر اثر حیوان وحشی را پرداخت کرده‌اند در هرمزگان از ابتدای سال‌جاری تاکنون حتی یک مورد نیز منجر به پرداخت خسارت نشده باشد که به نظر می‌رسد دلیل آن به رکود و کُندی امور در بخش‌های مرتبط اداره‌کل محیط زیست هرمزگان بازمی‌گردد.

آنچه مسلم است همان‌گونه که اشاره شد، نداشتن تدبیر مناسب برای سرعت بخشی به روند پرداخت خسارت به دامداران، تبعات منفی ثابت شده‌ای دارد که ماجرای نازک در بشاگرد یکی از نمونه‌های آن است.

در چنین مواردی اتفاقی که در روستای دورافتاده‌ای در بشاگرد رخ داده، به سرعت روی خروجی رسانه‌های داخلی و حتی خارجی قرار می‌گیرد و علاوه بر افسوس برای از دست رفتن یا آسیب دیدن گونه‌های ارزشمندی مانند خرس و پلنگ، بار روانی ناخوشایند و تصویر نامناسبی از موقعیت‌های زیست محیطی در حوزه حیات وحش ایجاد می‌کند.

منبع: ایرنا